Stambene zgrade u blokovima 61-62-63-64 nalaze se na Novom Beogradu. Četiri navedena bloka oivičena su ulicama Jurija Gagarina, dr Ivana Ribara, Vojvođanskom i Nehruovom. Opština Novi Beograd, Grad Beograd.

početak izgradnje 1973

završetak izgradnje 1979

Josip Svoboda, Darko Marušić, Milan Miodragović, Milenija Marušić

Građevinsko preduzeće „Rad“

Građevinsko preduzeće „Rad“

Arhitektura - Višeporodična/kolektivna, Kula, Lamela

Urbanizam - Stambeni blok, Stambeni kompleks

IMS skeletni sistem, panelni sistem, Forma u obliku kaskadnih stepenica

Urbanistički plan naselja «Bežanija selo – blokovi 61-62-63-64» osmislio je arh. Josip Svoboda, tadašnji direktor Urbanističkog zavoda Beograda, koji je i autor ideje o velikim stambenim zgradama u formi velikih stepenica.

Urbanističko-ambijentalne vrednosti su izraziti kvalitet ovog stambenog kompleksa. Park – centralna zelena površina koja koja razdvaja severne i južne delove blokova 61, 62, 63, i 64 daje dodatni kvalitet funkciji stanovanja na Novom Beogradu. Ovakav kvalitet i prednost se veoma retko sreće u gusto naseljenim delovima grada i gradskim zonama sa većim indeksima izgrađenosti.

Gruba procena je da je u ovim blokovima „stepenica“ – 80% zgrada u sistemu Rad Balansi, a 20% u sistemu IMS Žeželj. Pored kvaliteta: odnosa tehnologija, tehničkih i konstruktivnih aspekata i organizacije stanova, kao i drugih kvaliteta u domenu funkcionalne i prostorne organizacije stanova, izdvaja se nekoliko specifičnosti. Stanovi projektovani u blokovima 61-64 i u skeletnom IMS imaju sve odlike projektantskih principa beogradske autorske škole stanogradnje – kružno kretanje, trpezariju u zoni proširene konumikacije, zatim podele na dnevnu i noćnu zonu ili generacijsku podelu, kao i fleksibilnu organizaciju kroz mogućnost promene funkcija po potrebi korisnika. Po tadašnjim predviđanjima – budućnost prefabrikacije ležala na optimizaciji onoga što je već postojalo, a ne na daljnjem nekontrolisanom uvođenju novih sistema.

Panelni sistem Rad – Balansi je modifikovani za potrebe jugoslovenskog tržišta i lokalnog konteksta, posebno razvijani originalno francuski sistem, poznat pod nazivom „Balancy“. U pitanju je montažni krupnopanelni AB sistem sastavljen od vertikalnih nosećih zidova – panela, međuspratnih horizontalnih panela i njihovih veza. Projektovanjem na bazi modularne mreže u ovom sistemu se postiže racionalnost (sa osnovnim modulom M=10 cm). Konstruktivni sklop poprečnih zidova, mogućnost izbora i kombinovanja raspona, fleksibilnošću u pravcu upravnom na raspon, obezbeđuju ovom sistemu karakteristike otvorenog sistema. Kada je u pitanju odnos konstruktivnih elemenata na prostornu ogranizaciju stanova, – nosivi zidovi su puni vertikalni AB paneli (sa ili bez otvora). Dimenzije panela određene su projektnim rešenjima i tehničko-tehnološkim uslovima u proizvodnji i montaži (paneli dužina 6,60 m i visine 3,0 m). Najčešće primenjivani raspon kod stambenih objekata je 6,0 metara, i širinom traka od 180, 240, i 300 cm. Niz godina razvijane su projektantske metode, kako bi se došlo do rešenja da se one uvek grupišu i prolaze kroz kanal koji se po pravilu pozicioniran blizu liftovske vertikale.

Manji deo stambenog kompleksa projektovan je i realizovan u skeletnom IMS sistemu. U pitanju su objekti u blokovima 61 i 62-jug. (Rast objekata se materijalizovao u merama sistema IMS Žeželj u formi velikih stepenica sa visinama stepenica od 2-3 etaže). Tu se jedna, za prefabrikaciju, atipična zamisao o objektu, u realizaciji objeka transformisala u dinamičnu likovno-ambijentalnu strukturu. Ideje o stanu i njegovoj prostornoj organizaciji sa jedne i primena i uloga sistema u toj organizaciji s druge strane su na primeru blokova 61 i 62 najočitije i najuverljivije. Stan u blokovima 61 i 62 demonstrira komplementarnost, dimenzionalno i funkcionalno-organizaciono sadejstvo i jedinstvo arhitekture i konstrukcije, aludirajći na Vitruvijevu jednakost funkcionalnosti, konstrukcije i oblikovanja.

Središnja zona zamišljena kao zeleni pojas u skladu sa principima modernizma, i stambenim zgradama okruženim zelenilom, ozbiljno je ugrožena, kao posledica opšteg konteksta: društveno-političkog, ekonomskog i drugog. Urbanistički konkurs predviđen GUP-om za ovo područje nije raspisivan niti održan. Realizacije su rezultat i posledice odluka nadležnih službi i institucija. Središnji zeleni pojas izgubio je svoju prvobitnu namenu – rekreaciju i javni prostor za građane. Na njemu su izgrađeni objekti stalnog i privremenog karatera: stambene zgrade, samoposluge, trgovački objekti, sa pratećim sadržajima.

Stambene zgrade su – u konstrukcijskom smislu stabilne i neoštećene. Pojavljuju se mestimična oštećenja završne obrade u enterijeru i eksterijeru. Okrunjenost, pukotine, krivljenja elemenata i slično.

 

Izvori

1. Vuković, S. (2007), „Stanje i pravci razvoja industrijalizacije građenja“, Izgradnja, br.11-12, (Beograd): 557-567.
2. Marušić, D. (2010), Referentne prednosti sistema IMS u arhitektonskourbanističkom projektovanju, u: Istraživanja, projekti i realizacije u graditeljstvu, ur. Popović Z. i Petrović G., Beograd: Institut IMS: 69–76.
3. Mecanov, D. (2015), Prostorna organizacija stambenih zgrada građenih u Beogradu u prefabrikovanim industrijalizovanim sistemima, doktorska disertacija, Arhitektonski fakultet Univerziteta u Beogradu
4. Miodragović, M. (1980), «Projektovanje stanova pri primeni krupnopanelnih sistema industrijskog građenja (sistem Rad Balansi)». Referat za Savetovanje o planiranju, organizaciji, tehnologiji, upravljanju i ekonomici građenja u uslovima industrijalizovane proizvodnje objekata visokogradnje, Savez društva inženjera i tehničara Jugoslavije, Beograd, SFRJ, 3.april, 1980.
5. Čanak, M. (1966), Studija stambenih funkcija u vezi sa izborom osnovnih modula pojedinih konstruktivnih sistema. Beograd: Centar za stanovanje IMS.
6. Čanak, M. (1969), «Tipizirani modularni rasponi u stambenoj izgradnji», 28, časopis Izgradnja, br.3, mart 1969. Beograd
7. Čanak, M. (1971) Funkcionalne karakteristike konstruktivnog rastera 6×6 metara u stambenoj izgradnji. Beograd: Centar za stanovanje IMS.
8.  Čanak, M. (1984), Vrednovanje kvaliteta u stambenoj izgradnji i stanovanju, (doktorska disertacija, Arhitektonski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd.
9.  Čanak, M. (1976),“Formiranje sistema vrednovanja upotrebne vrednosti stana”. Beograd: Arhitektura urbanizam, XVII, br. 74-77, str. 102-104.
10. Fototeka stanova, kolekcija (1980) tema: Novi Beograda. teh. ur. Arh. Vukica Đorđević. Beograd: Centar za stanovanje IMS.

 

Podnosilac izveštaja

Dr Dragana Mecanov, d.i.a.