_Atlas stanovanja
Donji Zemun – Severni deo Mesne zajednice I
Stambena četvrt Severni deo MZ I (ansambl na Karađorđevom trgu) se nalazi u Donjem Zemunu, na samom ulazu u opštinu iz pravca Novog Beograda. Detaljni plan za ovaj deo grada je nastao u sklopu šire kampanje regulacije Donjeg Zemuna i uklanjanja teške industrije i izmeštanja železnice iz grada u cilju unapređenja kvaliteta života, te omogućavanja izlaska grada/opštine na obalu Dunava. Tom prilikom su zadržani osnovni koridori, kojima se pristupa Zemunu, a planirana fizička struktura je takva da asocira na gradski zid, odnosno (tada već nepostojeće) bedeme, kroz koje se prolazi i ulazi u grad. MZ 1 se nalazi neposredno uz obalu Dunava (prema planu, zatvaranjem rukavca trebalo je da bude formirano veštačko jezero, od čega se kasnije odustalo) i nadovezuje se na stambeno-rekreativnu zonu formiranu oko hotela Jugoslavija. Na tom mestu se do 1970. nalazi železnička pruga i stanica, koji su izmešteni na današnju poziciju, a isto tako i industrija, za koju su formirane dve nove zone: pored autoputa i na pravcu ka Batajnici. Izmeštanjem ovih objekata, omogućena je izgradnja planiranih sadržaja.
Severni deo MZ I zauzima površinu od 8,03 ha. Prema planu, broj stanovnika je 4108 u 1205 stanova, gustine naseljenosti 512 st./ha. Predviđen je stepen motorizacije 1:6,35 i tome odgovarajući kapacitet parking mesta, što je uzrok današnjem zagušenju javnih površiana i pristupnih saobraćajnica parkiranim vozilima. Planirana je izgradnja osnovne škole i vrtića u kompleksu (nije realizovano), a zbog blizine Retenzije, u okviru ove celine se nalazi i objekat crpne stanice. Četvrt je podeljena u dve grupacije. U delu poteza, koji je bliži Zemunu nalazi se grupacija od pet stambenih kula, spratnosti P+22, koje je gradilo preduzeće Hidrogranja Čačak u svom unapređenom panelnom prefabrikovanom sistemu (zasnovan na Jugomont sistemu). Bliže Novom Beogradu su pozicionirane i tri kule spratnosti p+18 od toga dve sa aneksima spratnosti p+mz+7+pk.
Arhitektonsko-urbanistička kompozicija četvrti je organizovana u dve grupacije sa različitim koncentracijama i primenjenim tipologijama. Pet kula ima veću spratnost, ali su bez aneksa, okružene zelenilom. Grupacija je zbijenog tipa, pošto se nalaze u istorijskom delu grada, u neposrednoj blizini starog jezgra i među klasičnim blokovima sa obodnom gradnjom. Nasuprot njima se nalazi druga grupacija od tri kule, koje svojevrsnim kompozicionim rastakanjem guste gradske matrice postepeno uvode u modernističku blokovsku strukturu Novog Beograda. Kula u Karađorđevoj ulici ima aneks sa rigidnim uličnim frontom, koji formira simboličku kapiju u gradskom zidu sa lamelom u južnom delu MZ I i sa objektima koji se nadovezuju na nju, a nalaze se u bloku naspram njega, na suprotnoj (parnoj) strani ulice. Aneks kule na samoj obali Dunava je za čitave dve etaže podignut na stubove sa nivoa prizemlja, čime je omogućen vizuelni kontakt i neometan pristup obali reke. Treća kula je najudaljenija i zalazi u tkivo Novog Beograda. Između dve najudaljenije kule je planiran aneks u dve etaže, sa javnom namenom, ali nije izveden, čime je ostavljeno mesto za veliku zelenu površinu koja se danas tu nalazi.
Objekti i javne površine su generalno u dobrom stanju. Najveći problem predstavlja parkiranje, zbog čega je deo javnih površina devastiran, naročito pristup reci. Objekti pokazuju vidljive znake dotrajalosti elemenata, naročito pet kula koje imaju dosta oštećene betonske panele na fasadama. Vidljive su promene na fasadama, poput zatvaranja terasa, promene stolarije, nadogradnje na aneksima. Na dve kule su postavljeni veliki bilbordi.
Izvori
- Vujnović R.: Dinamika izgradnje grada – Jedna etapa u izgradnji i rekonstrukciji Beograda. Beograd: Časopis Izgradnja, Savez građevinskih inženjera i tehničara Srbije i Savez arhitekata Srbije, 1997.
- Detaljni urbanistički plan severnog dela I MZ u Zemunu, Urbanistički zavod Beograda, 1967.
- Regulacioni plan za područje opštine Zemun. Beograd: Eksport-pres, 1967.
- Tehnička dokumentacija preduzeća Hidrogradnja Čačak, k-156, stambene kule u I MZ Zemun, Istorijski arhiv Čačak.
- Urbanizam Beograda, br. 2. Beograd: Urbanistički zavod Beograda, 1969.
- Filipović, Radojko: Zemun, zaustavljena budućnost. Beograd: Most Art, 2013.
- Škalamera, Željko: Staro jezgro Zemuna II – arhitektonsko nasleđe. Beograd, Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, 1967.
Podnosilac izveštaja
Jelica Jovanović, d.i.a.