_Atlas stanovanja
Cerak Vinogradi
Naselje Cerak vinogradi sagrađeno je na prostoru ukupne površine 78,20ha (92,20ha sa rekreativnim zonama). Ukupna površina izgrađenog stambenog prostora je 275.758,00m2 (neto). U naselju se nalazi 67 objekata (171 ulaz). Izgrađeno je 3650 stanova za oko 15000 (inicijalno 13600) stanovnika, gustina stanovanja je 174 stanovnika po hektaru. Naselje je izgrađeno u dve faze, Cerak 1 i 2. Naselje se nalazi se na jugozapadnoj padini šumadijskog pobrđa nagnutoj prema Železniku i okrenutoj prema dolinama Save i Rakovičke reke, na oko 10 km od centra Beograda. Naziv je nastao po Cerovoj šumi koja je nekada rasla na ovoj padini, a koja je vremenom iskrčena i pretvorena u pašnjake i vinograde.
Cerak 1 obuhvata: Severno, Južno i Istočno susedstvo. Oni su povezani velikim centralno pozicioniranim naseljskim parkom sa stablima cerove šume. Naselje ima jasno postavljen stambeni deo i centar sa objektima komplementarnim stanovanju. Izgrađena je osnovna škola, dve predškolske ustanove, vojnomedicinski centar i mala pijaca. Planirana je još jedna predškolska ustanova, gimnazija, polivalentni centar, koji nisu izgrađeni. Prostorna organizacija centra mesne zajednice zasnovana je na linearnoj postavci objekata javne namene. Njihov potez upravan je na pravce pružanja pešačkih ulica. Stambeni objekti su četvoroetažni (p+3), sedmoetažni (p+6) i svojom pozicijom formiraju manje ambijente sa uličnim mobilijarom i zelenilom. Sačinjene su od tri tipa stepenišnih lamela segmenata sa tipizovanim elementima montažne konstrukcije, materijala i opreme. Cerak 2 čini Zapadno susedstvo koje je prostorno, funkcionalno i oblikovno povezano sa Cerakom 1 kao matičnim delom naselja. Nalazi se na nižim visinskim kotama iste padine kao i Cerak 1 i prostire se do Ibarske magistrale. Projektna dokumentacija za Cerak 1 rađena je u periodu od 1978. do 1980. godine, građenje je trajalo od 1978. do 1985. godine. Prvi stanovi su useljeni 1981. godine.
Projekat za Cerak 2 je predvideo trojnu namenu lokacije, ali ona nije realizivana do kraja: stambenu, sportsko-rekreativnu i obrazovnu. Izvedena je samo stambena zona. Objekti su identični kao i u ostalim susedstvima i raspoređeni u dve ulice – Vinogradski venac i Cerski venac. Spratnost stambenih zgrada je četvoroetažni (p+3), sedmoetažni (p+6) i dva desetoetažna (p+9) objekta postavljena na padini kraka Ulice vinogradski venac. Na primeru Ceraka 2, teren je uslovio i omogućio da se Ulica vinogradski venac lučno postavi po obodu prirodnog amfiteatra (vrtače) i tako formira ambijent stambenog amfiteatra. U tom polukružnom prostoru idejno rešenje je predvidelo formiranje malog veštačkog jezera, pa su objekti orijentisani ka njemu kao centralnom motivu. Centralni sadržaji Ceraka 2 je raspoređen u prizemljima nižih trospratnih zgrada koja su projektovana kao „galerije“ okrenute prema amfiteatru. Na to ukazuju brojni sadržaji smešteni u prizemljima zgrada (zanati, ugostiteljstvo i trgovina, kao i ateljei umetnika). Iako jezero nije formirano, površina amfitetra je zatravljena i blago pošumljena. Cerak 2 je projektovan u periodu od 1980. do 1983. godine, a građen od 1983. do 1985. godine.
Naselje je zašićeno kulturno dobro od januara 2019. godine. Načelno, naselje je u dobrom stanju, iako su materijali počeli da propadaju na objektima i javnim površinama usled starenja i slabog održavanja. Vidljiva zastakljivanja, promena stolarije , dogradnje u prizemljima i na krovovima.
Izvori
Vesković, Ivana: minimalni dokumentacioni dosije Cerak Vinogradi. Beograd: Dokomomo Srbija, 2015. http://www.docomomo-serbia.org/code/uploads/2017/10/29-URB-RS-011-b-0003-Cerak-vinogradi-SR.pdf, pristupljeno 10.12.2019.
Katalog stanova Ceraka 2. Beograd: IAUS, 1984.
Lična arhiva arh. Milenije i Darka Marušića.
Tehnička dokumentacija Cerak Vinogradi, IAUS.
Podnosilac izveštaja
Ivana Vesković, ist.um.
Jelica Jovanović, d.i.a.
