Urbani blok, oivičen ulicama: Bulevar Mihajla Pupina, Španskih boraca, Bulevar Zorana Đinđića, Bulevar Umetnosti, opština Novi Beograd, Beograd

početak izgradnje 1975

završetak izgradnje 1979

Borislav Stojkov, Darko Marušić, Milenija Marušić, Nadežda Martinović, Petar Gajčanin, Uroš Martinović

INPROS i JINGRAP: GP Dom, GP 7. Juli, GP Hidrotehnika Beograd, GP Beton,Novi Sad, GP Neimar, Novi Sad

Urbanizam: Urbanistički zavod Beograda; Arhitektura: Institut za arhitekturu i urbanizam Srbije (IAUS)

Arhitektura - Višeporodična/kolektivna, Kula, Lamela, Meandar

Urbanizam - Stambeni blok

Blok 30, Novi Beograd, Centralna zona

Blok 30 je ugaoni blok zone, naspram Blokova 21 i 28, a dijagonalno raspoređen u odnosu na Blok 23, drugi po redu u Centralnoj zoni za koji je urađen Detaljni urbanistički plan. Blok je pravougaonog oblika, dimenzija 600h400m, površine od 19,88ha (teritorija mesne zajednice). U bloku je sagrađeno 2470 stanova,  za planiranih 7700 stanovnika, gustina naseljenosti je 414 st/ha. Planom je predviđeno da blok bude namenjen stanovanju gotovo u celosti. U oblikovnom smislu, preslikava se ‘u ogledalu’ urbanistička matrica Bloka 21:

– u spoljnom, severnom uglu bloka se nalazi pet kula (spratnosti P+16+Pk);

– u suprotnom uglu, na jugu, planiran je samački hotel visine 22 sprata (nije izgrađen);

– po jedan horizontalni blok (lamele) na suprotnim, podužnim stranama bloka, spratnosti P+10+Pk;

– složena, u osnovi petodelna, meandrirajuća struktura u centralnom delu bloka, spratnosti P+4+Pk, koja je prema arhitektonskom rešenju u osnovi dodatno ‘meandrirana’ testerastim nizanjem tipskih lamela (3-9 po objektu). Soliteri su izvedeni u poluprefabrikovanoj tehnici gradnje u livenom skeletnom sistemu. Konsruktivni raster je 5.80h6.00m, odnosno 3.00m oko vertikalne komunikacije. Međuspratna tavanica je monolitna krstato-armirana ploča debljine 14cm sa ivičnim podvlakama i stubovima. Izvođač je GP 7. Juli. Meandri su građeni u  poluprefabrikovanoj tehnici gradnje u livenom skeletnom sistemu izvođača GP Neimar Novi Sad. Horizontalni blokovi su izvedeni u prefabrikovanoj tehnici gradnje, u montažnom sistemu GP Dom. Fasade su od betonskih montažnih elemenata, završni sloj je u natur betonu sa belim cementom i u ujednačenim profilacijama, bojeni u belu boju, što je bio važan detalj koncepcije arh. Martinovića, tako da objekat korespondira sa bojom fasade Saveznog izvršnog veća.

Investotor, Direkcija za izgradnju Novog Beograda, poverila je 1967. godine projektovanje arhitektonskih objekata Urošu Martinoviću, na čelu tima iz IAUS-a. Projektnim zadatkom je traženo projektovanje velikog broja velikih  stanova, čak je 82% od ukupnog broja stanova većih od 2.5-sobnih. Takođe, zahtevan je visok kvalitet završnih radova i opreme stanova van kategorija. Namera investitora je da stanove prodaju inostranim diplomatskim i ekonomskim predstavništvima, a kako je blok u najužem centru Novog Beograda, prekoputa SIV-a, a nadomak reke i centra Beograda, činio se da ova ideja ima smisla. Ipak, prodaja nije realizovana, te se izgradnji nije pristupilo sve do 1970. godine. Direkcija za izgradnju i rekonstrukciju grada stavlja Blok 30 u Društveni plan stambene izgradnje za period 1970-75. godine. Poslovna udruženja INPROS i JINGRAP dobijaju posao izgradnje, uz zadatak da se preradi idejno rešenje iz 1968. godine i povećaju gustine stanovanja, poveća broj stanova srednje veličine. 1970. godine je urađen i novi Detaljni plan. Novo idejno rešenje je bilo gotovo 1973. godine i predviđalo je broj od 2800 stanova za 10500 stanovnika što je značilo drastičnu izmenu UTU i DUP-a, pa je projekat poslat Savetu za urbanizam, na procenu. Na zajedničkoj sednici Saveta za urbanizam, Gradske skupštine, Urbanističkog zavoda, Direkcije za izgradnju i rekonstrukciju grada i izvođača procenjeno je da će kvalitet i optimalni uslovi stanovanja biti narušeni ukoliko se izgradi blok sa ovako velikim gustinama (veće gustine nego u Bloku 21, što je u konkursnom raspisu za Blok 23 posebno naglašeno kao prevelika gustina stanovanja), te se pristupilo reviziji projekta, da bi se dobili (napred navedeni) parametri koji su i realizovani. Najveći broj stanova je trosoban (25,6%) i  troiposoban (25,4%).

Objekti i javne površine, pasarele i platoi su danas u lošem stanju, bez većih radova na rekonstrukciji i renoviranju od trenutka useljenja. Po obodu bloka je tokom 1990-tih i 2000-tih izgrađen niz stambeno-poslovnih objekata na mestu planiranom za samački hotel i centar mesne zajednice. Primetne su dogradnje i zastakljene terase, promena stolarije i bravarije, ali i radovi koji mogu ugroziti statiku objekata, poput izbijanja prozora na fasadnim panelima.

 

Izvori

1. Arhitektura urbanizam (časopis), broj 74-77. Beograd: Organ Saveza društava arhitekata i Saveza društava urbanista Jugoslavije, 1976.
2. Stojanović B., Martinović U. : Beograd 1945-1975 – Urbanizam Arhitektura. Beograd: NIRO Tehnička knjiga,1978.
3. Jovanović, J. (2017). Mass Heritage of New Belgrade: Housing Laboratory and So Much More. Periodica Polytechnica Architecture, 48(2), pp. 106-112. https://doi.org/10.3311/PPar.11621.
4. Jovanović, J. Elaborat analize prethodno zaštićene celine Centralna zona Novog Beograda – blokovi 28, 29 i 30. Urbanističko-arhitektonska analiza. Beograd: Dokumentacija Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, 2016.
5. Katalog stanova: Blok 30. Beograd: Direkcija za izgradnju Novog Beograda, Institut za arhitekturu i urbanizam Srbije, 1968.
6. Tehnička dokumentacija NO Novi Beograd – blok 30, Istorijski arhiv Beograda

 

Podnosilac izveštaja

Jelica Jovanović, d.i.a.