Urbani blok, oivičen ulicama: Zorana Đinđića, Antifašističke borbe, Bul. Arsenija Čarnojevića, Milentija Popovića, opština Novi Beograd, Beograd.

početak izgradnje 1969

završetak izgradnje 1976

Aleksandar Stjepanović, Božidar Janković, Branislav Karadžić

GP Napred

Atelje Osnova; Institut za ispitivanje materijala NR Srbije

Arhitektura - Višeporodična/kolektivna, Kula, Lamela

Urbanizam - Stambeni blok

Blok 22, Novi Beograd, Centralna zona

Blok 22 je središnji blok bočnih traktova Centralne zone Novog Beograda. Konkursom je obuhvaćena samo jugoistočna polovina bloka, namenjena stanovanju, dok je u drugom delu bloka planiran rejonski centar, koji nikad nije izgrađen, već je na njegovom mestu izgrađen stambeni kompleks tokom 1990-tih. Blok je pravougaonog oblika, dimenzija 600h400m, površine oko 10ha (obuhvaćenih konkursom). U bloku je sagrađeno 1168 stanova, za planiranih 3800 stanovnika, gustina naseljenosti je 395 st/ha. Blok je projektovan i građen kao investicija Jugoslovenske narodne armije, i do privatizacije fonda tokom 1990-tih bio u fondu Vojno-građevinske direkcije.

Blok 22 ima 10 stambenih kula (umesto 8, predviđenih prvobitnim planom), planirane spratnosti P+4+Pk (kule br. 10 i 15), P+5+Pk (kule br. 6, 9, 11 i 14) i P+6+Pk (kule br. 7, 8, 12 i 13); svi objekti imaju podrum; objekti se gabaritom smiču/sažimaju i čine jednovodni krov; osnova je (gabaritom) približno kvadratna; svi objekti imaju iste osnove viših etaža i dve osnove prizemlja: 2 objekta imaju prostorije za kućni savet, boravak dece i druge društvene potrebe, ostali objekti nemaju; osnova objekta se razvija centralno, oko jezgra / vertikalne komunikacije, iz koncepcije oblikovanja i zoniranja fleksibilnih stanova (jezgro jedinice+lateralne prostorije). Blok ima 5 horizontalnih stambenih blokova – lamela, spratnosti P+6+Pk; objekti se gabaritom smiču/sažimaju i čine jednovodni krov. Dužina obodnih blokova 1 i 2 je oko 200m (6 lamela), dužina središnjnih blokova 3,4 i 5 je oko 100m (3 lamele); pojedinačne lamele su oblikovane u vidu dvotrakta, koji formiraju blokove u vidu razuđenih, smaknutih traka u osnovi. Spratovi su tipski. Prostor između objekata je povezan platformom/javnim prostorom na koti 77.00m, odnosno 1.5m iznad terena, u nivou prizemlja objekata, ispod kojih su podzemne garaže i skloništa za celi blok. U središnjoj zoni su postavljeni objekti društvenog sadržaja. Od planiranih pratećih sadržaja izgrađen je vrtić sa jaslicama, Vojno-medicinski centar i centar mesne zajednice. Najveći broj stanova je dvoiposoban (39,46%) i dvosoban (36,22%).

Svi stambeni objekti su rešeni u istom konstruktivnom sistemu sa poprečnim nosećim AB zidovima debljine 15cm; zidovi su liveni na licu mesta u natur betonu u teškoj čeličnoj oplati „NOE COMBI 70“ uvezenoj iz Nemačke, međuspratna konstrukcija je montažna, livena u fabrici betonskih elemenata, raspona L1=5.40m, L2=2.80m, L3=4.20m. Kostrukcija krovne kose ploče je rešena montažnim pločama sa nosećim gredama livenim na licu mesta. Fasadni elementi su montažni, dele se u dva osnovna tipa fasadnih površina/platana: 1) površine između nosećih zidova i 2) površine samih nosećih armirano-betonskih zidova na kalkanskim platnima i erkerima. Površine između nosećih zidova su zatvarane parapetnim elementima, koji su rađeni po principu sendviča sa dva betonska sloja i unutrašnjim termoizolacionim slojem.

Blok 22 je bio predmet konkursa istovremeno raspisanog kada i konkurs za Blok 23, na oba konkursa je tim Janković, Karadžić i Stjepanović osvojio prvu nagradu i ušao jednovremeno u realizaciju. Blokovi 22 i 23 imaju dosta zajedničkih oblikovnih karakteristika: materijalizaciju, rešenje partera, sklopa i stanova. Iako manje poznat od Bloka 23, Blok 22 takođe spada u prepoznatljiva ostvarenja brutalističke i strukturalističke arhitekture u Srbiji. Stambene jedinice spadaju među najuspešnija rešenja stanova tzv. beogradske škole stanovanja, poluformalne mreže autora, istraživača i organizacija koje su se bavile razvojem stambene arhitekture.

Danas su objekti i javne površine u jako lošem stanju, usled lošeg održavanja i dotrajalosti elemenata. Vidljive su brojne parcijalne izmene na fasadama i krovovima, dogradnje, promena stolarije i zastakljivanje terasa. Najveći problem predstavljaju oštećenja betonskih elemenata, delaminacija i korozija armature usled infiltracije vode i ciklusa zamrzavanja i otapanja leda. Blok ima veoma aktivnu lokalnu zajednicu, koja sopstvenim trudom i sredstvima održava zajedničke javne prostore u okviru bloka.

 

Izvori

1. Arhitektura urbanizam, brojevi: 2, 41-42, 74-77, 80-81. Beograd: Organ Saveza društava arhitekata i Saveza društava urbanista Jugoslavije, 1960-76.
2. Blagojević, Lj. Novi Beograd – osporeni modernizam. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Arhitektonski fakultet Univerziteta u Beogradu, Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, 2007.
3. Vujnović R.: Dinamika izgradnje grada – Jedna etapa u izgradnji i rekonstrukciji Beograda. Beograd: Časopis Izgradnja, Savez građevinskih inženjera i tehničara Srbije i Savez arhitekata Srbije, 1997.
4. Izgradnja, časopis. Brojevi: 1970/4, 1978/12.
5. Jovanović, J. (2014). Elaborat analize prethodno zaštićene celine Centralna zona Novog Beograda – blokovi 21, 22 i 23. Urbanističko-arhitektonska analiza. Dokumentacija Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.
6. Jovanović, J. (2017). Mass Heritage of New Belgrade: Housing Laboratory and So Much More. Periodica Polytechnica Architecture, 48(2), pp. 106-112. https://doi.org/10.3311/PPar.11621.
7. Jovanović, J. Arhitekta Aleksandar Stjepanović. Infrastruktura društva: stanovanje i prateće funkcije, objekti dečije zaštite, školstva i visokog obrazovanja. Beograd: Društvo arhitekata Beograda – Beogradska internacionalna nedelja arhitekture (katalog),
8. Tehnička dokumentacija NO Novi Beograd – blok 22, Istorijski arhiv Beograda
9. Urbanizam Beograda br. 2. Beograd: Urbanistički zavod Beograda, 1969.
10. Lična arhiva arh. Aleksandra Stjepanovića

 

Podnosilac izveštaja

Jelica Jovanović, d.i.a.