Naselje Kneževac-Kijevo je desetom kilometru Ibarske magistrale i obuhvata terene između Kružnog puta, Ibarske magistrale, ulice Pilota Mihajla Petrovića i železničke pruge kroz Topčidersku dolinu

početak izgradnje 1972

završetak izgradnje 1984

Aleksandar Đokić, Mihailo Čanak

Vegrad iz Velenja, Progres iz Pirota, Zapadna Srbija iz Beograda, Komgrap iz Beograda, Zlatibor iz Užica, Graditelj iz Gornjeg Milanovca, Kablar iz Kraljeva

Centar za stanovanje IMS, Komgrap, Arhitekt, Vrtna arhitektura

Arhitektura - Višeporodična/kolektivna

Urbanizam - Stambeno naselje

Aleksandar Đokić, Mihailo Čanak, Naselje Kneževac-Kijevo

Izgradnja naselja bila je organizovana u dve etape, a prvobitni regulacioni plan naselja izrađen je 1962. godine. Izgradnja prve etape otpočela je 1967. godine a prvi stanari useljeni su u pojedine objekte već 1968. godine. Tokom ove faze je utvrđeno da je dalja izgradnja prema postojećem Regulacionom planu neekonomična, da je potrebno povećati broj stanovnika naselja za preko 100% i da naselje treba organizovati u tri mesne zajednice. Opština Čukarica je početkom 1970. godine preuzela na sebe sve obaveze oko dalje izgradnje i finansiranja. Krajem iste godine (1970), Opština Čukarica je u saradnji sa Društvom arhitekata i tehničara raspisala javni beogradski arhitektonsko-urbanistički konkurs za realizaciju druge i treće etape naselja. Nakon dva kruga nadmetanja, rešenju Aleksandra Đokića i Mihaila Čanka dodeljena je prva nagrada.

Konkursnim rešenjem potencirana je denivelacija terena i predloženo je grupisanje stambenih objekata u devet zasebnih tipova. Visinski istaknuti objekti bili su pozicionirani na najvišim zaravnjenim platoima i zrakasto orijentisani ka centralnim javnim sadržajima. Objekti niže spratnosti lučno su pratili visinski istaknute grupacije i bili su locirani na blažim padinama terena. Osnovna ideja urbanističke postavke naselja, pod motom „Povratak trgu“ ili „Povratak suseda“, bilo je uvođenje popločanih pešačkih trgova oko kojih su organizovani stambeni objekti.  Autori su želeli da uvođenjem internih trgova pruže stanovnicima susednih objekata prostor za okupljanje i druženje, čime bi se ojačali kontakti i veze među susedima. U kontekstu drugih naselja građenih na teritoriji Beograda u posleratnom periodu, ovo naselje se isticalo kao jedan od najranijih primera urbanizma koji je težio da se odupre kolektivizmu i tipskoj multiplikaciji istovetnih objekata. Nažalost, neprilike koje su pratile izgradnju naselja, postepeno su udaljavale izvedeno stanje od početnih zamisli projekatanata. Svih devet tipova stambenih grupacija pretrpeli su izmene u vidu povećanja spratnosti i gustine stanovanja, a planirani pečački trgovi izvedeni su samo na jednom od lokaliteta unutar naselja, na Labudovom brdu. Kvalitet izvođačkih firmi je varirao, što je uslovilo i razlike u kvalitetu izvedenih stambenih grupacija.

Naselje je u funkcionalnom pogledu zamišljeno kao satelitsko, stoga je pored stanovanja, trebalo da obezbedi stanovnicima i sve javne sadržaje neophodne za svakodnevno funkcionisanje. U tom cilju predviđena je izgradnja centara mesnih zajednica i dopunskih snabdevačkih punktova, kao i tri osnovne škole, srednje škole, objekta za smeštaj starih lica, obdaništa, doma zdravlja, i dr.

Za ovo naselje karakteristična su i originalna stambena rešenja koja prema značaju spadaju u vrhunska dostignuća posleratne arhitekture. Oblikovanje objekata odslikavalo je najsavremenije svetske trendove, uz upotrebu numeričkog dizajna i boje na fasadama, primenu razuđenih oblika, novih elemenata i zanimljivih spojeva.

Tokom devedesetih godina i kasnije, naselje je u velikoj meri devastirano brojnim nadgradnjama koje ne prate smernice koje su njegovi autori ostavili u te svrhe. Ovim intervencijama naročito su ugrožene vizure na prilaznim partijama ka Beogradu i narušena je ideja autora da visinski istaknuti objekti imaju uloge „kapija“ koje dočekuju posetioce glavnog grada. Pored nadgradnji, naselje je ugroženo i naknadnom izgradnjom okolnih objekata bez odgovarajuće regulative u urbanističkom i stilskom pogledu, što je dodatno izmenilo ambijente graditeljskih celina.

Izvori

1. Dokumentacija iz biroa „Romantična arhitektura“
2. Anonim. „Konkurs za izradu arhitektonsko–urbanističkog rešenja II i III etape naselja Kijevo–Kneževac u Beogradu.“ Arhitektura–urbanizam 66 (1971): 38-45.
3. Brkić, Aleksej. Znakovi u kamenu: Srpska moderna arhitektura 1930-1980. Beograd: Savez arhitekata Srbije, 1992: 258-265.
4. Đokić, Aleksandar. „Naselje Kneževac-Kijevo.“ Urbanizam Beograda 24 (1973): prilog.
5. Jevtović, Aleksandra. „Arhitekta Aleksandar Đokić.“ Doktorska disertacija, Univerzitet u Beogradu: Filozofski fakultet, Odeljenje za istoriju umetnosti, 2018: 172-212.
6. Kadijević, Aleksandar. „Devastiranje arhitekture beogradskih satelitskih naselja: nadgradnje stambenih grupacija u naseljima Kijevo–Kneževac i Labudovo brdo.“ Glasnik DKS 35 (2011): 54–57.
7. Lukić, Jovan. „Transformacija u urbanističkom planiranju i izgradnji naselja Kneževac–“ Arhitektura–urbanizam 66 (1971): 37.
8. Manević, Zoran. Aleksandar Đokić. Beograd: Beogradsko mašinsko-grafičko preduzeće, 1995: 64-71, 182-186.
9. Mlađenović, Ivica. „Najnovija dostignuća beogradske stambene arhitekture.“ Čovjek i prostor 274 (1975): 8-12.
10. Čanak, Mihailo. Dr Mihailo Čanak, architect. Beograd, 2014: 80-101. https://www.academia.edu/23188025/Automonografija_Automonograph_

 

Podnosilac izveštaja

Aleksandra Jevtović