Blok 1 oivičen je ulicama Omladinskih brigada, Pariske komune, Narodnih heroja i Bulevarom Zorana Đinđića. Opština Novi Beograd, Grad Beograd. Blok 2 omeđen je ulicama Pariske komune, Bulevarom Mihajla Pupina, Otona Župančića i Goce Delčeva.

početak izgradnje 1958

završetak izgradnje 1963

Branko Petričić, Dušan Milenković, Ivan Antić, Igor Blumenau, Tihomir Ivanović

Građevinsko preduzeće „Rad“

Projektni biro građevinskog preduzeća «Rad», i «Biro za studije» u okviru njega.

Arhitektura - Višeporodična/kolektivna, Kula, Lamela

Urbanizam - Stambeni blok

Eksperimentalni blokovi 1 i 2, skeletni sistem, Stambene kule

U gotovo svim važnijim pregledima posleratnog jugoslovenskog arhitektonskog stvaralaštva eksperimentalnim blokovima 1 i 2 dato je posebno mesto. Eksperimentalni stambeni blokovi 1 i 2 na Novom Beogradu projektovani su i realizovani u sklopu velike kampanje izgradnje stanova na Novom Beogradu. (-, (1960), Savetovanje o industrijalizaciji stambene izgradnje, Savezna građevinska komora, 19-21.oktobra, (Beograd)).

Lokacija na kojoj je bila predviđena realizacija blokova 1 i 2 obrazovana je tako što je okružuju frekventne saobraćajnice Novog Beograda. Blok 1 je u osnovi kvadratnog oblika, a ovde dominiraju stambene zgrade oblikovane kao kule ili soliteri i zgrade koje su dugački dvotrakti, dok je blok 2 u osnovi oblika nepravilnog trapeza.

Originalni izgled objekta iz 1963. godine je očuvan. Od izgradnje do danas objekti se dobro održavaju, na njima nije bilo većih sanacionih niti restauratorskih radova. Potrebno je izvršiti čišćenje fasada i sanaciju krova na pojedinim mestima po potrebi, te obnoviti sve elemente arhitekture.

Stambeni objekti u blokovima 1 i 2 imaju približno oko 3600 stanova i projektovani su 1958. godine. S obzirom na obim ove stambene izgradnje njihova realizacija je trajala od 1959. do 1963. godine. Arhitekte su bili Branko Petričić (autor urbanističkog rešenja), Tihomir Ivanović i Dušan Milenković. Autori projekata su planirali stanove koji bi u proseku odgovarali porodicama od tri člana. S obzirom na finansijske okolnosti i kontekst sredine, vodilo se računa o tome da se štedi na prostoru i materijalu i da svaka prostorija bude racionalno isprojektovana, a posebno male površine zauzimala su kupatila i kuhinje. U stambenim blokovima 1 i 2 primenjeno je pet tipova stambenih zgrada koje ukupno imaju deset tipova stanova. (Detaljan prikaz koncepcije arhitekture eksperimentalnih blokova može se pogledati u izvoru: Blagojević, 2005).

To su:

– Stambena kula, kvadratne krstaste osnove (23mx23m), spratnosti P+13+Pk. Autor je bio Branko Petričić. U ovoj zgradi postoji samo jedan tip stana – dvosobni.

– Stambena zgrada u obliku dvotrakta, dužine 63 metra (koja obuhvata 15 polja konstruktivnog raspona od 4,20 metara), spratnosti P+8+Pk, arhitekte Branka Petričića. Stanovi u ovoj zgradi su jednosobni, dvosobni i trosobni;

– Stambena zgrada u obliku dvotrakta dužine 84 metra obuhvata 20 polja konstruktivnog raspona od 4,20 metara, spratnosti P+8+Pk. Arhitekta je, takođe, bio Branko Petričić. Stanovi su ovde zamišljeni isto kao i u kraćem dvotraktu sa identičnom organizacijom prostorija u jednosobnim, u dvosobnim i u trosobnim.

– Stambena zgrada dužine 63 metra obuhvata 15 polja konstruktivnog raspona od 4,20 metara, spratnosti P+8+Pk, arhitekte Dušana Milenkovića. Ova zgrada sadrži tri tipa stanova – jednosobne, dvosobne i trosobne.

– Stambena zgrada sa tri dvotraktne lamele, spratnosti P+8+Pk, projektanta Tihomira Ivanovića. U ovoj zgradi su smeštena dva tipa stanova – garsonjere i trosobni.

U procesu projektovanja vodilo se računa o efikasnosti sklopa i ekonomičnosti prostora u celini. Stanovi u ovim blokovima imaju dvostranu orijentaciju. Stanovi u dvotraktima organizovani su koridorski, pa tako stanovi na uglovima, tj. na ivicama koridora imaju trostranu orijentaciju.

Svi objekti konstruisani su kao skeletne konstrukcije. Od perioda u kome je nastao, do danas, određeni broj stanova doživeo je različite stepene adaptacija, rekonstrukcija i drugih oblika transformacija.

Soliter D-15 izdvaja se kao objekat izuzetnih tehničko-tehnoloških, zanatskih i estetskih vrednosti. Objekat predstavlja svedočanstvo o izuzetnom iskoraku tehnologije u građevinarstvu pedesetih i šezdesetih godina 20. veka u Jugoslaviji u odnosu na međuratni period.

 

Izvori

1. Blagojević, Ljiljana, Strategije modernizma u projektovanju i planiranju arhitekture i urbanizma Novog Beograda od 1922. do 1962. godine, doktorska disertacija, Arhtektonski fakultet Univerziteta u Beogradu, 2005.
2. Blagojević, Ljiljana, Novi Beograd: osporeni modernizam, Beograd, 2007.
3. Seissel, Josip, Konkurs za urbanistički plan Novog Beograda, Arhitektura, br. 3, Zagreb, 1947, str. 18–22.
4. Blumenau, Igor (1960), Industrijalizacija stambene izgradnje u preduzeću „Rad“, Savetovanje o industrijalizaciji stambene izgradnje19-21.oktobra, Beograd: Savezna građevinska komora, 1960, str. IId-1 – IId-22.
5. Bogunović, Slobodan Giša, Arhitektonska enciklopedija Beograda 19. i 20. vek, Beogradska knjiga, Beograd, 2005.
6. Mecanov, Dragana, Prilog proučavanju graditeljskog opusa Biroa za studije u Beogradu, Nasleđe br.XV, Beograd 2014, str. 147-167.
7. Petričić, Branko; i Radojković Ljubica, Omladinske radne brigade na izgradnji Beograda 1947-1950 godine, Godišnjak grada Beograda, knjiga 5, Beograd, 1958, str. 363.
8. -, Zaključci prvog jugoslovenskog savetovanja o stambenoj izgradnji i stanovanju u gradovima, Arhitektura X, br.1-6., Zagreb, 1956, str. 30.
9. – , Blok 1 i 2, Ubranizam Beograda, br. 30, godina VII, Zavod za planiranje Grada Beograda, Beograd, 1975, str. 28.
10. -, Savetovanje o industrijalizaciji stambene izgradnje, Savezna građevinska komora, 19-21. oktobra, Beograd, 1960.

 

Podnosilac izveštaja

Dr Dragana Mecanov, d.i.a.