Urbani blok, oivičen ulicama: Bulevar Mihaila Pupina, Antifašističke borbe, Bulevar Zorana Đinđića, Milentija Popovića, opština Novi Beograd, Beograd.

početak izgradnje 1962

završetak izgradnje 1966

Aleksandar Đorđević, Bogdan Ignjatović, Ivan Petrović, Leon Kabiljo, Leonid Lenarčič, Mihailo Čanak

Komgrap, GP Napred

Atelje Stil, Komgrap, Institut za ispitivanje materijala NR Srbije

Arhitektura - Višeporodična/kolektivna, Kula, Lamela, Meandar

Urbanizam - Stambeni blok

Blok 21, Novi Beograd, Centralna zona

Blok 21 je prvi projektovani i izvedeni blok Centralne zone Novog Beograda, ugaoni blok zone, zamišljen kao urbani modul zone. Blok je pravougaonog oblika, dimenzija 600h400m, površine od 24ha. U bloku je sagrađeno 2365 stanova,  za planiranih 10000 stanovnika, gustina naseljenosti je 540 st/ha. Blok je projektovan i građen kao investicija Jugoslovenske narodne armije, i do privatizacije fonda tokom 1990-tih bio u fondu Vojno-građevinske direkcije.

U bloku je izgrađeno devet stambenih objekata, od toga šest stambenih kula spratnosti P+16+Pk, dva horizontalna bloka dužine 286m spratnosti P+10+Pk i P+8+Pk i meandar, koji se sastoji od devet međusobno upravnih traktova ukupne dužine 980m, spratnosti P+4+Pk. Pored objekata stanovanja, izgrađeni su i objekti obrazovanja (dva vrtića i dve osnovne škole), centar mesne zajednice i trafo stanica. Od slobodnih površina dečije igralište površine 48820m², sportski tereni površine 9500m², prateće zelenilo i pešačke staze ukupne površine 38145m². Najveći broj stanova je dvosoban (34,97%) i trosoban (32,94%).

Objekti A7 i B9 su građeni kao eksperimentalno gradilište IMS Žeželj tehnologije, nakon što je tehnologija prethodno testirana na eksperimentalnom gradilištu u blokovima 1 i 2. Kako je reč o ranoj primeni tehnologije prefabrikacije, naročito prednapregnutih sistema, industrija i struka su se uhodavali tokom planiranja i izgradnje ovog bloka. Ostale objekte je gradilo građevinsko preduzeće Komgrap u poluprefabrikovanoj tehnologiji.

Kao polazna osnova pri projektovanju za Blok 21 se koristilo Uputstvo za izgradnju stambenih objekata JNA iz 1956. godine, uz niz drugih, često privremenih i ad hoc dokumenata: Referata za određivanje politike stanbene izgradnje u Beogradu u periodu do 1961 godine. Beograd: Sekretarijat za informacije i veze NO Beograda, 1958. Teze i stavovi za utvrđivanje stambene politike u Beogradu. Beograd: Skupština grada Beograda, 1964. Blok 21 je izuzetno značajan sa aspekta razvoja struke, zato što kroz rad na eksperimentalnom gradilištu IMS tehnologije počinje da se kristališe ideja o zasebnoj disciplini habitoloških istraživanja, koje u okviru IMS Instituta započinje arhitekta Mihajlo Čanak sa svojim saradnicima, upravo radeći na ovom bloku i kasnije na drugim stambenim blokovima i naseljima u Beogradu.

Objekti i javne površine su danas u lošem stanju, bez većih radova na rekonstrukciji i renoviranju od trenutka useljenja. Oštećenja su izraženija na višim etažama, usled izloženosti atmosferilijama i dotarajalosti elemenata konstrukcije. Vidljive su brojne dogradnje, zatvaranje terasa, promena stolarije i nestručno izvedene adaptacije. Po obodu bloka je tokom 1990-tih i 2000-tih izgrađen niz stambenih i poslovnih objekata različitih spratnosti, koji su izgrađeni na mestu planiranom za centar snabdevanja.

 

Izvori

1. Arhitektura urbanizam, broj 2. Beograd: Organ Saveza društava arhitekata i Saveza društava urbanista Jugoslavije, 1960.
2. Blagojević, Lj. Novi Beograd – osporeni modernizam. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Arhitektonski fakultet Univerziteta u Beogradu, Zavod za zaštitu spomenika kul-ture grada Beograda, 2007.
3. Vujnović R.: Dinamika izgradnje grada – Jedna etapa u izgradnji i rekonstrukciji Beograda. Beograd: Časopis Izgradnja, Savez građevinskih inženjera i tehničara Srbije i Savez arhitekata Srbije, 1997.
4. Jovanović, J. (2014). Elaborat analize prethodno zaštićene celine Centralna zona Novog Beograda – blokovi 21, 22 i 23. Urbanističko-arhitektonska analiza. Dokumentacija Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.
5. Jovanović, J. (2017). Mass Heritage of New Belgrade: Housing Laboratory and So Much More. Periodica Polytechnica Architecture, 48(2), pp. 106-112. https://doi.org/10.3311/PPar.11621.
6. Tehnička dokumentacija NO Novi Beograd – blok 21, Istorijski arhiv Beograda
7. Lična arhiva dr arh. Ivana Petrovića u vlasništvu Konstantina Petrovića

 

Podnosilac izveštaja

Jelica Jovanović, d.i.a.